Το ελεγείο του ταύρου.

TO EΛEΓEIO TOY TAYPOY

Είτε ως σύμβολο της πιο ωμής και κτηνώδους δύναμης, είτε ως έκφραση βασιλικής κυριαρχίας και γονιμότητας, ο ταύρος από την προϊστορική αρχαιότητα αποτελεί μια ενσάρκωση του Πρωτόγονου, των σκοτεινών και άναρχων δυνάμεων της Ζωής, του Χάους και του Ερέβους από τις οποίες ξεπήδησε το φώς και η ευταξία του Κόσμου.
Ο ταύρος είναι μια κοσμογονική δύναμη, μια δύναμη της Αρχής, εκεί όπου ο κόσμος, ευρισκόμενος ακόμη σε μια κατάσταση πρωτογενούς ρευστότητας, δεν έχει αποκρυσταλλωθεί σε συγκεκριμένη μορφή, αλλά υπάρχει στο επίπεδο της καθαρής και άμορφης ενέργειας. Αυτό τουλάχιστον μας διηγούνται οι πανάρχαιοι μύθοι της Ανατολής από την Αίγυπτο και τη Μεσοποταμία μέχρι την Περσία, την Ινδία, ή την αρχαϊκή Ελλάδα της μινωικής Κρήτης. Το πυρακτωμένο ρουθούνισμα του ταύρου είναι το περίφημο «Αλεφ», η ζωοφόρος πνοή του κόσμου, που ενσαρκώνει ο Θεός (ο «Γιαχβέ»), και συμβολίζεται πάντα μέσα από το πρώτο γράμμα της αλφαβήτου που γεννάει όλα τα άλλα, το γράμμα Α, το οποίο σε εικονικό επίπεδο δεν είναι παρά το κεράτινο κεφάλι του ταύρου γυρισμένο ανάποδα.
Κατά τον ίδιο τρόπο, το σκοτεινό, απλανές και συνάμα επίμονο βλέμμα του ταύρου ενέχει πάντα κάτι από το απλανές σκοτάδι από το οποίο γεννήθηκε το φως της Κτίσης. Συγκρινόμενος με το λιοντάρι ή την τίγρη, που στους αρχαίους μύθους διόλου τυχαία παρουσιάζονται ως βασικοί ανταγωνιστές του, ο ταύρος υπολείπεται σε χάρη ή κομψότητα την οποία όμως αναπληρώνει στο επίπεδο της ορμής και δύναμης. Το ίδιο το άμορφο και ακανόνιστο περίγραμμά του, ο σκοτεινός και σιωπηλός όγκος του, μοιάζει με αποτύπωμα της τεράστιας και άναρχης ισχύος που συσσωρεύει στο εσωτερικό του, της ζωικής ενέργειας που διαπερνά ολάκερο το σύμπαν.
Ως τέτοιος, ο ταύρος δεν έπαψε ποτέ να μαγνητίζει και να σαγηνεύει το ανθρώπινο βλέμμα. Κι αυτό σημαίνει: να γοητεύει και να φοβίζει μαζί, να ελκύει και να απωθεί. Η σαγήνη του ταύρου είναι η σαγήνη του πρωτόγονου, του προϊστορικού, του αρχέγονου, αυτού που ο άνθρωπος κατασίγασε για να μορφώσει παιδεία και πολιτισμό, αλλά αυτό δεν έπαψε ποτέ να μιλάει –αόριστα ή αινιγματικά- στα κατάβαθα της ανθρώπινης ψυχής.
Την ίδια στιγμή όμως ο ταύρος ως μέρος της προϊστορικής νύχτας από την οποία ξεπήδησε το φως του πολιτισμού συνιστά ένα πραγματικό άβατο, κάτι στο οποίο ο άνθρωπος δεν θα μπορούσε ποτέ να εισέλθει χωρίς να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο της απορρόφησης και της καταστροφής του. Ένα τέτοιο άβατο ήταν ο λαβύρινθος της μινωικού πολιτισμού στο τέρμα του οποίου ενέδρευε ο Μινώταυρος. Παραλλαγή του λαβύρινθου είναι και η αρένα, αυτό το μοντέρνο Καπιτώλιο, που κάποτε δίνει την εντύπωση θεατρικής σκηνής πάνω στην οποία παίζεται το πανάρχαιο δράμα της ατέρμονης σύγκρουσης του ανθρώπου με τις σκοτεινές δυνάμεις της Ζωής. Και πρόκειται πάντα για μια βίαιη, πρωτόγονη, βάρβαρη, αιματοβαμμένη τραγωδία, όπου οι ρόλοι θύτη και θύματος, νικητή και ηττημένου, πολιτισμένου και απολίτιστου εναλλάσσονται ακατάπαυστα, ως εάν οι δύο αντίπαλοι, ταύρος και ταυρομάχος, να ήταν αντανακλάσεις ο ένας του άλλου μέσα από μια βίαιη σχέση Έρωτα και Θανάτου.
Όπως πάντα, τα αντίθετα έλκονται, έτσι ώστε μέσα από τη σύγκρουσή τους να μην γνωρίζει κανείς ποτέ με βεβαιότητα αν αυτοί οι δύο θανάσιμοι αντίπαλοι δεν είναι παράλληλα και δίδυμα αδέλφια, αδελφές ψυχές, σωσίας ή alter ego ο ένας του άλλου. Το μόνο βέβαιο είναι το πτώμα του ενός ή του άλλου που απομένει μετά τη μάχη να στέκει, καθώς θα έλεγε και ο Σολωμός, «απομεινάρι θαυμαστό, ερμιάς και μεγαλείου». Όπως θα το έθετε και ο Αμλετ τη στιγμή του ξεψυχίσματός του, μετά την καταιγίδα της μάχης «ό,τι απομένει είναι σιωπή».

Δημήτρης Πολυχρονάκης
Πανεπιστήμιο Kρήτης